Urodził się 10 grudnia 1945 r. w Zamościu. Po ukończeniu I Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Zamoyskiego (1963) rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej, gdzie co roku był nagradzany stypendiami naukowymi.

W roku 1966 wstąpił do Kabaretu Anawa, utworzonego przez: Jana Kantego Pawluśkiewicza, Marka Czuryłę, Adama Pasternakiewicza, Ziemowita Pawluśkiewicza, Michała Pawluśkiewicza oraz Tadeusza Kalinowskiego. Artyści styl swej działalności określali jako: „sztukę jarmarczno- cyrkową, z przerwami na piosenkę liryczną”, a samą nazwę kabaretu wywodzili z francuskiego: en avant (naprzód), tłumacząc jednak to słowo jako: „do przodu, ale oglądamy się na tradycję”.

W Kabarecie Anawa powstały pierwsze utwory, tworzone wspólnie przez Marka Grechutę i Jana Kantego Pawluśkiewicza, m.in. Pomarańcze i mandarynki (do słów J. Tuwima), Tango Anawa (sł: M. Czuryło, M. Grechuta). Zespół Anawa wielokrotnie – później – zmieniał skład osobowy.

Jesienią roku 1967, na VI Festiwalu Piosenki i Piosenkarzy Studenckich w Krakowie za utwór Tango Anawa, zespół otrzymał I nagrodę, a Marek Grechuta – jako wykonawca – nagrodę II.

Na VI Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu (1968) Marek Grechuta otrzymał Nagrodę Dziennikarzy za wykonanie piosenki Serce (m. J. K. Pawluśkiewicz, L. Wiśniowska, A.Nowicki). W 1968 r. Kabaret Anawa zdobył I miejsce na Festiwalu Kabaretów w Cieszynie, a Marek Grechuta wraz z zespołem dodatkowo I miejsce w konkursie piosenkarzy FAMA 68 w Świnoujściu (Festiwal Artystyczny Młodzieży Akademickiej). Z kolei, na VII Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu (1969) lider grupy Anawa otrzymał Nagrodę Telewizji za kompozycję Wesele do fragmentu dramatu Stanisława Wyspiańskiego.

W latach 1967-1971 powstały popularne do dziś piosenki - prawdziwe przeboje komponowane do tekstów wybitnych poetów polskich: Niepewność (1969, m. J. K. Pawluśkiewicz, sł. A. Mickiewicz), wspomniane Wesele (1970, m. M. Grechuta. sł. St. Wyspiański), Ocalić od zapomnienia (1971, m. M. Grechuta, sł. K. I. Gałczyński), jak i do tekstów samego artysty: Będziesz moją panią (1970, m. M. Grechuta), Nie dokazuj (1970, m. J.K. Pawluśkiewicz), Świecie nasz (1971, m. J. K. Pawluśkiewicz). W 1971 roku zespół Anawa nagrał jedną z najlepszych płyt w historii grupy – Korowód – uznany za hymn pokolenia. Zespół grał w najbardziej znanym, 8-osobowym składzie, z Markiem Jackowskim i Jackiem Ostaszewskim. Na IX Krajowym Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu w 1971 r., psychodeliczny Korowód II, skomponowany przez M. Grechutę do tekstu Leszka Aleksandra Moczulskiego, otrzymał Główną Nagrodę.

W 1972 Marek Grechuta postanowił zmienić stylistykę twórczą, powołał do życia grupę WIEM (W Innej Epoce Muzycznej). Grupa WIEM działała w latach 1972–1975, nagrywając dwie płyty długogrające: Droga za widnokres (1973) oraz Magia obłoków (1975). W jej składzie grali m.in. Krzysztof i Paweł Ścierańscy.

W 1976 r. Marek Grechuta i Jan Kanty Pawluśkiewicz powołali nową grupę Anawa, z którą nagrali płytę Szalona Lokomotywa. Ich kompozycje do słów Stanisława Ignacego Witkiewicza śpiewali Maryla Rodowicz i Marek Grechuta. W roku 1977 piosenka Hop szklankę piwa otrzymała Główną Nagrodę, czyli Grand Prix XV Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Jeszcze tego samego roku powstał musical Szalona Lokomotywa. Pełne rozmachu spektakle, w reżyserii i współprodukcji K. Jasińskiego, z udziałem Teatru STU, cieszyły się wielką popularnością w całej Polsce. W roku 1979 powstało oratorium do „Psalmów” Tadeusza Nowaka – Zapach łamanego w rękach chleba. Rok później doszło do nagrania płyty Pieśni Marka Grechuty do słów Tadeusza Nowaka.

W 1980 Grechuta skomponował muzykę do cyklu wierszy Bolesława Leśmiana W malinowym chruśniaku. Płyta ta została nagrana w duecie z Krystyną Jandą. Rok później powstały utwory na płytę Śpiewające obrazy, której inspiracją były znane dzieła malarskie wielkich mistrzów. W drugiej połowie lat 80. wyszła płyta Wiosna, ach to ty.

Na początku roku 1990 ukazało się nagranie nowych wersji jedenastu najbardziej popularnych piosenek artysty pod tytułem: Złote przeboje. Lata następne przyniosły kolejne kreacje płytowe: Piosenki dla dzieci i rodziców (1991), Dziesięć ważnych słów (1993), Niezwykłe miejsca (2003).

W roku 2004 Marek Grechuta i grupa Myslovitz nagrali piosenkę Kraków z repertuaru Myslovitz. Zaś piosenka Dni, których nie znamy stała się hymnem klubu piłkarskiego Korona Kielce.

Piosenki Marka Grechuty często były inspiracją do powstania muzycznych filmów telewizyjnych. Najbardziej znane z nich to: Będziesz moją panią (1969, reż. Grzegorz Lasota), Korowód (1971, reż. Krystyna Bogusławska), Ogród Luizy ( 1979, reż. K. Szner, P. Karpiński), Malinowy Chruśniak (1980, reż. Stefan Szlachtycz), Sztandary (1988, reż. Andrzej Maj).

Artystę uhonorowano wieloma nagrodami. Najważniejsze z nich to: Fryderyk ( 2002 – dwie statuetki: za całokształt twórczości oraz za reedycję), Nagroda Prezesa TVP (2006 – za całokształt twórczości), Krzyż oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2000), Krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski (przyznany artyście pośmiertnie 17 października 2006 roku).

W ciągu całej swojej kariery Marek Grechuta dał wiele tysięcy recitali w Polsce, Europie (Austria, Bułgaria, Czechy, Francja, Holandia, Niemcy, Słowacja, Wielka Brytania, Włochy, ówczesny ZSRR) oraz w USA, Kanadzie i Australii, a nawet na Kubie. Płyty z jego repertuarem wydano m.in. w Niemczech, Czechosłowacji i Holandii.

Marek Grechuta zmarł 9 października 2006 roku w Krakowie. Artystę pochowano w Alei Zasłużonych na krakowskim Cmentarzu Rakowickim 17 października 2006 roku.

Twórczość Grechuty była prawdziwym fenomenem. Łączył on poezję i muzykę, w subtelny, melodyjnie doskonały a jednocześnie przejmujący sposób, ciesząc się stale ogromną popularnością. Zgodnie z mottem Anawa, pisał:
Ważne są tylko te dni, których jeszcze nie znamy
Ważnych jest kilka tych chwil, tych na które czekamy.

Jak ujął to Wojciech Majewski: „Marek Grechuta był artystą jedynym i niepowtarzalnym... nie przyszedł na niczyje miejsce i nie będzie przez nikogo zastąpiony.”

Opracowania dokonano na podstawie tekstu Jakuba Barana pod patronatem Danuty Grechuty umieszczonego na:
www.grechutafestival.pl

fot. Zbigniew Łagocki